HEVPEYVÎNA BI SEROKÊ GIŞTÎ YÊ HAK-PARê BIRÊZ DÜZGÜN KAPLAN RE 

Rojevakurd li rewşa hilbijartina û tifaqên aliyên siyasî li Tirkiye û bakurê Kurdistanê hinek pirs ji serokê giştî yê HAK-PARê Düzgün Kaplan kir. Pirsên Rojevakurd û bersivên serokê HAK-PARê:

Birêz Düzgün Kaplan Serokê HAK – PAR ê, wek tê zanîn hilbijaretinên serokkomarî û parlementoya Tirkiyê di rojevê de bi germî têne gotubêj kirin. Di vê çarçovê de li Tirkiye û bakurê Kurdistanê tifaq çêdibin. Di vî derbarî de çend pirsên me hene. Ji niha ve ji bo bersiva we spas dikin.

Rojevakurd: Gelo li gora baweriya we dê encama hilbijartinan çawa be? Dê encama hilbijartina çi bandora xwe li ser pirsgirêka Kurda hebe? 

Düzgün Kaplan : Tirkîye bi Refaranduma 16ê Nîsana 2017a derbasî sîstema serokkomarîyê bû. Êdî ji bo bidsetxistina desthilatdarîyê têrê nake partiyek partiya yekemîn be. Bi kêmanî divê ji %50 dengên dayî yek deng zêdetir be. Di rewşeke weha de partî neçar dimînin ku di nav xwe de tifaqa çêbikin. Vê gavê li hember şirîkên desthilatîyê AKP/MHP (Tifaqa Millet), bi serkêşîya CHP (partiya komarê ya gel) tifaqeke din ku ji şeş partiyan pêk hatiye. Rapirsîn nîşan didin ku dengên herdu blokên tifaqan nêzî hev in. Hilbijêrên Kurd ên bi pêşengiya HDP’ê li gelek bajaran bi taybetî li Stenbol, Enqere û Edeneyê di serkeftina Tifaqa Netewî ya hilbijartinên herêmî de roleke diyarker lîstin. Xuya ye hilbijêrên Kurd ên bi pêşengiya HDP’ê dê di hilbijartinên giştî de jî roleke sereke bilîzin. Tifaqa Netew tenê bi desteka HDP’ê wê di hilbijartinan de bi ser bikeve. Yên ku rêberîya HDPê dikin di hilbijartinan de wê çi bikin? Pirsa bingehî ev e.

Em ê di paşerojê de bibînin ka ew dê CHP û hevalbendên wê bi dengdana Tifaqa Netewî bînin ser desthilatdariyê, yan jî wê di rewşa bêalîbûnê ya ku bi kêrî AKP’ê bê. Balkêş e ku Tifaqa Netewî (Millet) ya ku ji CHP, İYİ Partî, DEVA Partî, Partiya Pêşerojê û Partiya Demokrat pêk tê, ya ku di saya HDP’ê da di hilbijartinên herêmî de bi ser ket, lê dîsa naxwaze bi HDPê re nêzîkaya xwe nîşan bide. Sedema vê jî ew e ku şidetên PKK’ê yên ku di nav civakê de bertekên mezin derdixist holê, li derdora siyasî jî tesîr dike. Ji ber têkiliya xwe ya bi PKK’ê re kes naxwaze bi HDP’ê re bi awayekî eşkere û ‘vekirî’ hevkariyê bike. Tê fikirîn ku hevkariyeke bi vî rengî bi wê di aliyê Tirkiyeyê de bibe sedema bertekên mezin û bi awayekî cidî windakirina dengan. AKP bi eksê siyaseta xwe ya di serdema pêşîn a desthilatdariyê de tevdigere.

Ew niha bi milîtarîstên nijadperest MHP û Ewrasyayê re, ku bi dijminatiya xwe ya li dijî Kurdan têne naskirin, bi milê milî ya turkperstiyê ve ye. Bloka AKP-MHP’ê ku li Tirkiyeyê desthilatdar e, bi hinceta PKK’ê nîşan dide nîjadperestî û dijminatiya Kurdan dike, her cure polîtîkayên antîdemokratîk, otorîter, mîlîtarîst, şer û operasyonan rewa dibîne, dike û dibêje ev meseleya jiyanê ye, û êdî nahêle ku ev mijar bên nîqaşkirin. Bi kurtî, hilbijartinên navborî dê di atmosfereke ku dij-kurdî hawîrdora siyasî jehrî kiriye de bête derbaskirin. Ne ’’tifaqa milet’’ û ne jî ’’tifaqa cumhûr’’ xwedî projeyekê nînin, ne ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd, ne jî projeyek normal a demokratîkbûnê nîne. Hilbijartin şerê desthilatdariyê ye di navbera beşên Kemalîst faşîst ên NATO’yê û beşên Osmanî yên Îslamî, faşîst û Avrasyayê de. Ew gişt ji Kurdan dixwazin ku Kurd daxwazên xwe bidin aliyekî û ji bo careke din werin ser desthilatdariyê ’’mal û canê xwe pêşkêş bikin.’’ Ji berê ve ev rol her tim ji Kurdan dihat hêvîkirin. Rola Kurdan di şerê desthilatdariyê yê di navbera Komîteya Îttîhad û Terakkî û Sultan Abdulhamît de, şerê kemalîst û osmaniyan di dema damezrandina Komara Tirkiyeyê de, şerê desthilatdariyê di navbera CHP û DP de, dema ku derbasî sîstema pirpartî bûn, û di hemû pêvajoyên krîtîk yên destguhastinê de rola kurdan hebûye, lê encama wê bilî ku çawa ku di ‘’sirûda sonda me’’ de ku her roj bi zarokên kurdan didin xwendin “hebûna min hebûna tirkan e” de, tiştekî din nedaye kurdan. Her carê yek ji aliyên nakok ên tirkan bi piştgiriya kurdan hat ser desthilatdariyê, lê rewşa xirab a kurdan jî her wek xwe ma. Daxwazên wan li ber çavan nehat girtin, her daxwazeke wan hat qedexekirin, bi xwînê hat tepisandin û hewl hat dayîn di çerxeke giran a asîmîlasyonê de bê tunekirin. Kurd nekarîn xwe ji qurbaniyên komên ku wan bi destê xwe anîne desthilatdariyê rizgar bikin. Îro jî em bi heman senaryoyê re rû bi rû ne.

Çi bloka bi pêşengiya AKP’ê û çi jî bloka bi serokatiya CHP’ê bi ser bikeve, bi gotineke din encama hilbijartinan çi dibe bila bibe, tiştekî ku Kurd bi dest bixin tune. Ji ber ku carek din dîsa kurd ji xwe re siyasetê nakin bi bernamekirina daxwazên xwe dernakevin qadê. HDP ku bi giranî arasteyî hilbijêrên Kurd dike, xwe weke partiya gel pênase dike û ji ber rola ku jê re hatiye dayîn, enerjiya Kurdan di nava tarîtiya qirêj a şerê desthilatdariya navxweyî ya dewleta Tirk de xerc dike. Li dijî cewherê tişta ye ku mirov li bendê bin ku HDP di nava tifaqan de bi danîna mafên kolektîf ên Kurdan li ser maseyê û bi cih anîna daxwazên xwe yên netewî cih bigire.

Rojevakurd: Li Tirkiye bi navê ‘’Tifaqa Cumhur’’ û Tifaqa Millet’’ du tifaq hene, HDPê jî li gel hinek partiyên çepên Tirk tifaqek ragihand bi navê ‘’Tifaqa Kurdistan’’. Hûn vê rewşê çawa dinirxînin? 

Düzgün Kaplan : Tifaqa ku HDP pêşengiyê dike çi tifaq e? Gelek dîyar e ku nûnerên komên çep ên tirk ên kemalîst di mekanîzmayên biryarê yên vê Partiyê de cih digirin. Ev partî ji kurdan bêtir siyasetmedarên tirk, tirkmen û neteweyên din wek nûnerên kurdan tînin meclîsê. Hebûna hinek komên marjînal û çep di nav vê tifaqê de tu giranî an jî feydeyekê nadin daxwazên gelê kurd. HDP gelek şareza bûye ku Kurdên li derveyî kontrola wê ne, bikişîne alîyê xwe. Bi bertîleyên siyasî yên weke wekîltî (parlamenterî) an jî hevserokatiya şaredariyê di alîyê xwe de dikişîn. Di her hilbijartinê de destê xwe dixe nava pêkhateyên siyasî yên Kurdan û bi xapandina hin siyasetmedarên ku berê xwe didin wekîltiyê, potansiyela van pêkhateyan a alternatîf ji holê radike. Di demên weha de jî, israr dike ku HDP ne partiyeke kurdî ye. Divê bê zanîn ku ew “tifaqa Kurdistanî” jî ava nake. Çend partî yan jî ’’Înîsiyatîfa Kurdistanî’’ di nav xwe de tifaqa ‘Kurdistanî’ çêdikin û pişt re biryara piştgirîkirina HDP’ê didin. Tevî ku hinek Kurd bi israr HDPê weke Partiya Kurdî nîşan didin jî, hîç rêveberekî HDPê heta niha derneketiye û ev yek piştrast nekiriye. Eger HDP “li şûna ku rê li ber tifaqên Kurdistanî veke, beriya hilbijartinan çaryek dem dimîne, destê xwe neke nav tevgera welatparêz a Kurd, wê helwestek rasttir nîşan bide.

Rojevakurd: Gelo li gora we HDP nûnertiya Kurda li Tirkiye û bakure Kurdistanê dike? 

Düzgün Kaplan : Beriya her tiştî qedexe û astengiyên ku nayên bawerkirin li pêşiya partiyên kurd ên Tirkiyê hene. Qada siyasî ji bo welatparêzên Kurd bi hezaran mîn û xefikan ve dagirtî ye. Dewlet rê li ber nûnerên kurdan yên rasteqîn digre, nahêle siyasetê bikin, yan jî bi provokasyonên cuda hewldanên di vî warî de bêbandor dike. Dewlet di vî warî de bi tecrube ye. Wezîrê Karên Hundir ê berê Beşîr Atalay ragihand ku HDP ji aliyê MÎT û Ocalan ve hatiye avakirin. Terikandina Kurdan ji daxwazên xwe yên netewî, barîkata niştimanperweriya Kurd a bi pêş ve diçe, ji nû ve entegrasyona wê di nava polîtîkayên dewletê yên fermî de, bi dirûşma “Em dibin Tirk” bi qutbûna ji rastiya netew // welat, hatin jiyandin. Bêguman HDP projeyek pir bi hêz e. Rast e Kurdan dengên xwe dan HDP’ê. Lê deng bi tena serê xwe nikare bibe pîvan. Divê neyê ji bîr kirin ku Kurdan berê dengên xwe dan CHP, paşê DP, ANAP û partiyên din ên kolonyalîst. Îro em nikarin bêjin HDP ya ku dengên beşeke girîng ya Kurdan standiye, nûnertiya gelê Kurd dike, çawa ku ji %50 zêdetir dengên Kurdan didin AKP’ê jî ev yek AKP’ê nake nûnerê Kurdan. Miletek tenê bi kesên ku daxwazên wî program dikin, yên ku ji bo mafên wî yên rewa têdikoşin dikarin bên temsîlkirin.

Rojevakurd: Heta wek vê gavê hun ne di nava Tifaqî de ne û we tu tifaq jî ranegihandiye.Di vê derbarê de hun di nava tevgerekî de ne ? Dîtina we di derbarê Tifaqa de çiye?

Düzgün Kaplan : Gotinên tifaqa kurdan ne nû ye. Dê her tim rojane be. Li Bakurê Kurdistanê rêxistinên siyasî yên ku di nav civakê de hevtayê wan hebe ewqas nînin çawa ku mirov hêvî dike. Hewldanên welatparêzên Kurd ên ji bo avakirina pêkhateyeke siyasî ya bihêz û bi îstîkrar her tim têk diçin. Armanc û hesabên şexsî yên hinek siyasetmedaran dibe sedem ku avahiyên ku bi kedeke mezin hatine avakirin têk bibin, jar dikin, bi taybetî jî di pêvajoya hilbijartinan de ji hev belavbûn û helwesta siyasetmedarên ku hêviyên xwe yên şexsî derdixin pêş dibin asteng. Ev tiştana dibin bingehê bêbaweriyê, rê nadin ku tevgera welatparêz a Kurd bizivire û bikeve qada siyasetê. Divê welatparêzên Kurd bibin yek, di navendeke siyasî ya xurt de bicivin. Ev yek bi çavniqandina bi HDP’ê re pêk nayê. Em îro difikirin ku zemînekî guncaw ji bo tifaqeke jidil û bi îstîkrar di navbera kurdên Bakur de ku li ser polîtîkayên rast çêbibe tune ye. HAK-PAR partiyeke dozê ye ku bi hev re ji aliyê welatparêzên Kurd ên sosyalîst, neteweperest, lîberal û muhafezakar ên ji kevneşopiyên cuda ve hatiye avakirin. Partiyeke ku mafên rewa yên kurdan dixe navenda bernameya xwe û doza çareseriya federe ya pirsgirêka kurd dike, di wateyekê de hevalbendiya welatparêzên tevgerên kurd ên ji bilî PKK’ê yên Bakurê Kurdistanê ye. Em bang û gotinên hin kadroyên berê yên partiya me ku li şûna tevgerê xurt bikin, jê dûrketine an ew perçe kirine, bi hincetên curbecur samîmî û ji dil nabînin. Li gel her tiştî em dixwazin diyar bikin ku her xebatên îttîfaqê yên ku me li ber çavan girtiye, bang li van beşan kirine, ji ber ku wan berê xwe dane HDP’ê û çûne li cem wan cî girtine, bê encam maye. Hin ji me re pêşniyar dikin ku em tifaqek ‘Kurdistanî’ çêbikin; lê belê di pêvajoya hilbijartinê de ew bi HDP’ê re destekê didin hev. Bi dîtina me, ya rast ew e ku welatparêzên ku wek hev difikirin, wextê xwe di pêkhateyên cuda yên bêbandor de winda nakin û di pêvajoya hilbijartinan de li çep û rastê nagerin, belkî de li dor programeke rast di yek partîyekê de bicivin. Bi dîtina me HAK-PAR ji bo lê kombûna welatparêzan zemînekî guncaw e.

Rojevakurd: Hun dikarin li gel HDPê bikevin nava ”Tifaqa Kurdistan” de yan helwesta we çiye? 

Düzgün Kaplan : HDP ne Kurdistanî ye, wan qet negotin em Kurdistanî ne. Lê dîsa jî ku meriv wan di hevpeymaniya Kurdistanî de bihesibîne dibe? Ev ne tiştekî ecêb e? Aha ev xapandinek e, çawa dikare şûna rastiyê bigre? HAK-PAR tifaqa ‘Kurdistanî’ ya bi HDP’ê re mumkun û pêwîst nabîne.

Rojevakurd: Gelo hun platformek Kurdistanî ku li ser bingehê destxistina mafê rewa yê Kurdan wek pêwistiyekî dibînin? Ji bo vê çi pêwiste bê kirin? 

Düzgün Kaplan : Her hewla ku ji bo bidestxistina mafên rewa yên gelê Kurd tê kirin bi nirx e. Em ê dudilî nebin ji bo piştgirîkirina platformên ku em bawer dikin dê jidil û bikêr bin, ku dê ji bo vê armancê werin afirandin, xwe dû negrin.