GÜNCEL

Mir İzzeddin Şêr ve Timur Leng’in Van Kalesi Savaşı

Mir İzzeddin Şêr ve Timur Leng’in Van Kalesi Savaşı

Mimar KAYA*
 
1. Mir İzzeddin Şêr 1386 da Hakkari kalesinde hüküm sürer. O tarihte Emir Timur Gurgan (Damat) İran, Suriye, Hindistan, Çin gibi birçok ülkeyi fethetmiş ve Muş, Ağrı, Bitlis kentlerini de fethederek Van kalesine yönelmişti. O dönem Van kalesinin emiri Mir İzzeddin Şêr beyin amcasının oğlu Mir Nasreddin beydi. Mir Nasreddin, Timur’un üzerlerine geleceği haberini alır almaz amcasının oğlu Mir İzzeddin Şêr’den yardım ister. Hükümdarlığı altındaki Amêdiye, Soma, Çukurca ve Beytüşşebap’taki aşiretleri Başkale’de (Elbak) toplayarak büyük bir toplantı yapan İzzeddin Şêr bey 45 bin kişilik ordusuyla Van’a doğru yola çıkar.

Tek bir kılıç sallamadan birçok ülkeyi ele geçiren Timur Gürgan 200 bin kişilik ordusuyla Van kalesini kuşatır. Fakat Timur Gürgan hiç beklemediği bir direnişle karşılaşır. Kesintisiz geceli gündüzlü 38 gün süren çarpışma sonucu kaleyi düşüremeyen Timur, ordusundan binlerce kayıp verir. Timur kurt kapanı oyunuyla İzzeddin Şêr beye ferman yazarak teslim olmalarını söyler. Timur fermanında biat etmeleri halinde kimsenin canına malına ve namusuna el uzatılmayacak sözünü verir.

Esareti ve teslimiyeti kabul etmeyen İzzeddin Şêr bey fermana cevap verme tenezzülünde dahi bulunmaz. Ama Timur’un nasıl bir korkak olduğunu ordusuna ispatlamak ve yolladığı fermana karşılık olarak da bir çift söz söylemek için kale surlarına çıkar. Mir İzzeddin Şêr kale surlarında yüksek bir sesle Timur’a hitaben şunları söyler; “Timur, ataların olan Büyük İskender, Cengiz Han ve Hülago’ya dahi teslim olmamış bir halkın topraklarında bulunuyorsun. Sende tıpkı ataların gibi taç giymiş korkak bir eşkıyasın. Askeri ordunun kalabalığına güveniyorsun. Fakat sen korkak ve şeytandan da beter birisin. Eğer cesur ve yiğit biriysen o meydan da benimle teke tek savaşmayı kabul edersin. Şunu bil ki, sana kalemde bulunan topal bir köpeği dahi teslim etmem” der.
 
İzzeddin Şêr beyin ordusunun önünde meydan okumasına çok kızan Timur meydana çıkmadığı halde ordusundaki itibarının biteceğini biliyordu. Keza öyle de oluyor. Timur meydanda savaşmayı kabul etmeyip kaleye tekrardan saldırı emrini verir.

İzzeddin Şêr’in uzunca konuşmasına ve cesaretine hayran kalan Timur’un damadı ertesi gün bin kişilik ordusuyla İzzeddîn Şêr beyin tarafına geçer ve Müslüman olur. Timur’un ordusunda başlayan söylentiler ve dağılmalar itibarını bitirir. Timur ordusuna itibarını kazandırmak için İzzeddin Şêr beye bir ferman daha yazarak meydanda kapışmayı kabul eder. Mir İzzeddin Şêr kaleden miğferi, kılıcı ve mızrağıyla atı üzerinde meydana iner. 

İki büyük Kral meydan da amansız bir savaş yapar. Önce at üzerinde mızraklarıyla kapışırlar. Ve ilk hamle Mir İzzeddin Şêr beyden gelir. At üzerinde birbirlerine hücum ederken İzzeddin Şêr bey mızrağıyla Timur’un kalça kemiğini kırar. Timur yaralanıp attan düşünce iki lider kılıçlarını çekerler. Mir İzzeddin Şêr birkaç kılıç darbesinden sonra Timur’un kolunu da yaralayarak kılıcını elinden düşürür. Mir İzzeddin Şêr kılıcını boğazına dayadığı Timur Gürgan’a teslim olmasını söyler. 28 günlük saldırısının ardından Timur Gürgan teslimiyeti kabul eder.
 
Mir İzzeddin Şêr, Timur’un yaraları  iyileşinceye kadar Van kalesinde kalması talimatını verir. Amcasının oğlu Mir Nasrettin ise, kurt kalpli Timur’un kalesinde kalmasına karşı çıkar. İkisi arasında tartışma çıksa da Timur kaleye alınır ve en iyi Kürt hekimleri tarafından tedavi edilir. Mir İzzeddin Şêr ise, Başkale’deki kalesine geri döner.
 
Van kalesinde haftalarca tedavileri süren Timur Gürgan, toparlanınca bir gece kalenin dışında kendisini bekleyen ordusunu gizlice içeri alarak kaleyi ele geçirir. İhanete uğrayan Mir Nasrettin ve askerleri Timur tarafından günlerce işkenceye alınır. Timur, Mir Nasrettin ve askerlerinin sakallarının sol tarafını keser, sağ tarafını kesmez. Kalede çeşitli işkencelerden geçirilen Mir Nasrettin ve askerleri kaleden atılarak öldürülür. Mir Nasrettin işkenceler esnasında amcasının oğlu Mir İzzeddin Şêr’e kurt kalpli Timur’a merhamet gösterip kaleye aldığı için sitem dolu “Hey Maman Maman” isimli bir dize söylemiştir. 
 
Timur’un Van kalesini ele geçirdiğini duyan Mir İzzeddin Şêr, ordusunu alarak tekrardan Van’a doğru yola koyulur. İzzeddin Şêr ordusuyla Van kalesine geldiğinde Timur ve adamları çoktan kaleyi terk ederek Bağdat’a doğru yola çıkmışlardı.

Bu savaş sonucunda Timur Gürgan’ın bir bacağı sakat ve bir kolu da felçli kalır. Bu yüzden Kürtler tarafından artık Timur Leng ismi ile anılmıştır. LENG Kürtçe de TOPAL demektir. Bağdat’ta tekrardan ordusunu toparlayan Timur Leng (Gürgan) 1402 yılında Osmanlının üzerine yürür. Osmanlı padişahı Bayezid koca imparatorluğunu Ankara’da tek bir saat direnmeden Timur Leng’e teslim etmiştir.
 
ÊZDİNŞÊR BEG KELATA ELBAKÊ

Elbakê çi xweş war e
Awayê çi xweş war e
Hûn bikin kar û bar e
Sefer li ser neyar e

Elbakê kela Mîr e 
Awayê kela Mîr e
Ezdîn Şêr çi cengîr e
Meydanê dest da şîr e

Elbakê xweş kelat e
Awayê xweş kelat e
Caba Nasreddin hat e
Êzdînşêr kir xebat e

Elbakê komek danî
Awayê komek danî
Êzdinşêrê zemanî
Çû Temerê Gurgan

Êzdînşêr şêrê merd e
Merxaso şêrê merd e
Bi sam û selabet e
Sefer bire serhed e

Elbakê li bin çîyayî
Awayê li bin çîyayî 
Tîr û kivan hildayî
Kurd in hevrikên şahî

*Araştırmacı-Gazeteci

***Konuk Yazarlar bölümünde ifade edilen görüşler hakpar.org.tr’nin politikalarından bağımsız, yazarın kendisini bağlamaktadır***

About Post Author